Na een maand met een drietal zeer ernstige, maar ook zeer zeldzame diagnoses in de praktijk, realiseer ik me maar weer eens hoe moeilijk ons vak soms is. Het is voor een huisarts heel belangrijk om afwijkingen van een patroon te herkennen. Om consequent te zijn als iets afwijkt van je prognose met betrekking tot het verwachte herstel. Je luistert, onderzoekt, schat in, handelt en maakt een prognose over het beloop. Past het verloop vervolgens niet binnen deze prognose – met een zekere bandbreedte –, dan moet je verder onderzoeken of verwijzen.
Door een goede patroonherkenning – maar vooral afwijkingen van het patroon – kun je op die manier toch vaak ook de zeldzame aandoeningen eruit vissen, al heb je lang niet altijd de gedetailleerde en specifieke kennis over die vele uitzonderlijke diagnoses die nog mogelijk zijn.

Vergelijkbaar met het probleem van de zeldzame diagnoses, is het probleem van een aantal langdurige en therapieresistente aandoeningen. Daarvoor is vaak specialistische of soms superspecialistische behandeling nodig. Maar vaak zie je deze mensen ook als huisarts nog in de eerste lijn. Soms met bijkomende ‘kleine problemen’, maar ook vaak uit wanhoop omdat ook de tweede of soms derde lijn niet ieder lijden afdoende kan behandelen. In dat geval kun je vaak maar weinig meer bieden dan een luisterend oor en support. Ook belangrijk, maar het geeft je als ‘doener’ soms een onmachtig gevoel. De meeste huisartsen willen oplossers zijn, maar niet alles ís op te lossen.

Een van de problemen waar ik als huisarts vaak niet goed raad mee weet zijn de eetstoornissen. Ik ben alert op signalen. En ik probeer het bruggetje van de primaire klacht van de patiënt naar mijn verdenking te maken als ik een eetstoornis vermoed. Maar ik vind dat ook lastig. Soms is er weerstand bij de patiënt om het probleem te erkennen en moet ik meer tijd nemen. Maar soms is er ook weerstand bij mezelf. Omdat ik het zo’n verrekt lastig beeld vind! Ik weet dat de achterliggende problematiek vaak complex is. En ik weet dat het behandeltraject lang is, met veel vallen en opstaan. Soms weet ik ook dat de wachttijden voor adequate behandeling lang zijn, en wat moet ik dan in de tussentijd aan hulp bieden? Ik weet dat de naaste familie vaak ten einde raad is, soms nog vóór de diagnose, maar ook tijdens het behandeltraject.*

Vanmorgen zag ik nog een patiënt terug voor iets relatief onschuldigs. En we hadden het nog even over die periode van een paar jaar geleden. Toen zowel zijzelf als haar ouders, maar ook ik als huisarts, met de handen in het haar zaten over hoe we haar op een goede manier konden helpen met haar eetprobleem. De situatie in het gezin was dramatisch, ontwrichtend. Een zeer enerverende en energievretende tijd. Maar… het ging haar, na een langdurig en intensief behandeltraject, inmiddels weer goed! Ik zag een gezond en open ogende jonge vrouw. Ik weet dat de kwetsbaarheid vaak langdurig aanwezig blijft. En dat eten soms nooit meer een vanzelfsprekendheid wordt. Maar het deed me goed te weten dat ook bij complexe gezondheidsproblemen zoals eetproblematiek, nihilisme geen optie is. Realisme en hoop hoeven elkaar niet uit te sluiten.

Lastige diagnoses en lastige behandelingen: langzaamaan beheers ik dit vak een beetje; maar meer nog dan dat, beheerst dit vak mij.

Bart Timmers

*Op 27 november organiseert de Nederlandse Academie voor Eetstoornissen een hele dag over dit onderwerp, met als titel: ‘Menselijke maat bij eetstoornisbehandeling – Wat zijn sleutels tot duurzaam herstel?’ http://naedag2015.humanconcern.nl